Όλο το σχέδιο. Διαλύουν τα πάντα. Ότι παράγει στην ελλάδα πρέπει να καταστραφεί.
Η αδυναμία ή και η άρνηση της ελληνικής πολιτείας να ρίξει φως σε όλα όσα από ετών αποκαλύπτονται σχετικά με τη λειτουργία του υπό επιτήρηση πλέον Οργανισμού Πληρωμών και την καταβολή αποζημιώσεων και επιδοτήσεων στους αγρότες με αδιαφανή κριτήρια και τουλάχιστον αμφισβητήσιμες διαδικασίες φέρνουν πλέον προ τρομακτικών αδιεξόδων την πολιτική ηγεσία του αρμοδίου υπουργείου αλλά και τη νέα διοίκηση του Οργανισμού.
Ενδεικτικό της προέκτασης που έχει λάβει η κατάσταση με τον ΟΠΕΚΕΠΕ είναι το αναλυτικό ρεπορτάζ της έντυπης έκδοσης του Politico, με πληροφορίες για το πώς στήθηκε η απάτη στην καταβολή των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων, σχέδιο το οποίο είχε όλα τα σημάδια ότι είχε «στηθεί» εντός του Οργανισμού, για υπεξαιρέσεις κεφαλαίων εκατομμυρίων ευρώ, για έρευνες που ξεκίνησαν εντός του ΟΠΕΚΕΠΕ και οι οποίες ξαφνικά σταμάτησαν με την απομάκρυνση ανθρώπων σε θέσεις κλειδιά.
Χαρακτηριστικό για το χάος που επικρατεί στον υπό επιτήρηση ΟΠΕΚΕΠΕ, είναι ότι τα τελευταία πέντε χρόνια άλλαξε έξι προέδρους, ενώ όσοι προσπάθησαν να ξεκαθαρίσουν την κατάσταση απομακρύνθηκαν άμεσα, όπως ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γρηγόρης Βάρρας που απομακρύνθηκε εν μια νυκτί από τη θέση του προέδρου του Οργανισμού το 2020, από τον τότε υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης Μάκη Βορίδη.
Τι ερευνά η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία
Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) εξετάζει δεκάδες υποθέσεις, στις οποίες Έλληνες πολίτες έλαβαν αγροτικά κονδύλια της ΕΕ από το 2017 για βοσκοτόπους που δεν κατείχαν ή δεν είχαν μισθώσει ή για αγροτικές εργασίες που δεν έκαναν ποτέ, στερώντας τα ποσά αυτά από τους αγρότες που τα δικαιούνταν.
Σύμφωνα με το Politico, υπό διερεύνηση είναι ο τρόπος με τον οποίο δημιουργήθηκε το σχέδιο, καθώς και η πιθανή εμπλοκή των κρατικών αρχών, ιδίως των ατόμων που εργάζονται στον ΟΠΕΚΕΠΕ, που είναι υπεύθυνος για την επίβλεψη της διανομής των χρημάτων. «Ενώ οι επιτήδειοι έχουν ήδη προσαχθεί στο δικαστήριο, κανείς στον Οργανισμό δεν έχει κατηγορηθεί. Αντίθετα, κάθε φορά που οι αρχές της υπηρεσίας προσπαθούσαν να αναλάβουν δράση για την εξάρθρωση της απάτης, αναγκάζονταν να απομακρυνθούν από τον τότε υπουργό Γεωργίας», επισημαίνεται.
Στα 45 εκατ. ευρώ ετησίως (ήτοι συνολικά πάνω απο 170 εκ ευρώ), ανήλθαν τα κεφάλαια που έχουν υπεξαιρεθεί, τονίζει το δημοσίευμα, «σε μια από τις μεγαλύτερες απάτες των τελευταίων ετών στη γεωργία».
Το σχέδιο απάτης ήρθε στο φως πριν ακόμα ξεκινήσει η ΕΕ τις φετινές συζητήσεις, για να καθοριστεί ο νέος προϋπολογισμός από το 2028 έως το 2034, με το Politico να τονίζει ότι «το ελληνικό σκάνδαλο είναι βέβαιο ότι θα δώσει νέα “όπλα” στους επικριτές της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, γνωστής ως ΚΑΠ, η οποία αντιστοιχεί στο ένα τρίτο του επταετούς προϋπολογισμού της ΕΕ 1,3 δισ. ευρώ».
Από την έναρξή της πριν από περισσότερα από 60 χρόνια, η χρηματοδότηση της ΚΑΠ συνδέεται κυρίως με την έκταση της γης. «Τέτοια δικαιώματα επιδέχονται κατάχρησης, όπως δείχνει το ελληνικό σύστημα», επισημαίνεται.
Η αποκάλυψη του κυκλώματος
Από τις πρώτες που αντιλήφθηκαν τις παρατυπίες ήταν η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Εσωτερικού Ελέγχου του ΟΠΕΚΕΠΕ Παρασκευή Τυχεροπούλου. Η απάντηση των ανωτέρων της στα όσα είχε ανακαλύψει ήταν ο αποκλεισμός της από τις βάσεις δεδομένων της οργάνωσης και το κλείδωμά της έξω από το γραφείο της.
Έκτοτε έχει προσκληθεί από την EPPO να συνδράμει τις έρευνές της και να παρέχει συμβουλές σε τεχνικά και νομικά ζητήματα.
«Η μεθοδολογία της Τυχεροπούλου οδήγησε στην αποκάλυψη ενός εκτεταμένου κυκλώματος το οποίο, μέσω ψευδών δηλώσεων ιδιοκτησίας, λάμβανε παράνομα κοινοτική βοήθεια μέσω του εθνικού αποθέματος», δήλωσε στο POLITICO ο δικηγόρος της, Αντώνης Βαγιανός.
«Υπήρξε μια συντονισμένη προσπάθεια απαξίωσης της… με την έναρξη πειθαρχικών διαδικασιών εναντίον της και την παράνομη και εκδικητική απομάκρυνσή της από τη θέση της προϊσταμένης του Τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου «για λόγους ανικανότητας», πρόσθεσε.
Οι ευρωπαίοι εισαγγελείς, των οποίων η αρμοδιότητα είναι να παρακολουθούν την κατάχρηση κονδυλίων της ΕΕ, ερευνούν το σύστημα ελληνικών βοσκοτόπων από το 2021 και εξετάζουν περίπου 70 υποθέσεις. Ένας έχει ήδη εκδικαστεί στο ελληνικό δικαστήριο, με τους κατηγορούμενους να καταδικάζονται και να τους επιβάλλονται ποινές φυλάκισης. Δύο ακόμη υποθέσεις θα εκδικαστούν στις 19 Φεβρουαρίου.
Η ανατομία του εγκλήματος
Από το 2005 ο ΟΠΕΚΕΠΕ, είναι ο οργανισμός, ο οποίος εποπτεύεται από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και διαχειρίζεται τα ευρωπαϊκά κονδύλια για την στήριξη αγροτών και κτηνοτρόφων. Ετησίως καταβάλλει 3 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως σε 900.000 δικαιούχους.
Οι αλλαγές στη νομοθεσία της ΕΕ το 2017 που άνοιξε περισσότερες εκτάσεις για βοσκή στην περιοχή της Μεσογείου αποτέλεσε την αρχή της υπόθεσης, καθώς η Ελλάδα είχε ασκήσει πιέσεις, ώστε ο ευρύτερος ορισμός, να περιλαμβάνει όχι μόνο λιβάδια αλλά και θαμνώδεις εκτάσεις και δασώδεις βοσκότοπους. Ως αποτέλεσμα, η επιλέξιμη περιοχή στην Ελλάδα σχεδόν διπλασιάστηκε — και μαζί της η ευκαιρία για διάπραξη απάτης.
Τα στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ και οι τεχνικές εταιρείες που συνεργάζονται μαζί τους ήταν οι πρώτοι που απέκτησαν πρόσβαση στα νέα αρχεία γης. Αμέσως μετά, άρχισαν να έρχονται αιτήσεις από άτομα που υποτίθεται ότι ήταν ιδιοκτήτες ή ενοικιαστές βοσκοτόπων, αλλά που ζούσαν σε εντελώς διαφορετικά μέρη της χώρας από τα αγροτεμάχια για τα οποία υπέβαλαν αξιώσεις, σύμφωνα με αρκετούς αξιωματούχους που εργάστηκαν στον οργανισμό και υπέβαλαν καταγγελίες και έγγραφα εσωτερικού ελέγχου, που είδε το POLITICO.
Οι ενάγοντες, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του το Politico, δήλωναν ιδιοκτησία γης χωρίς δικαιολογητικά, όπως συμβόλαια αγοράς και πώλησης. Μάλιστα, υπήρξε περίπτωση που μια έκταση δηλώθηκε ως ιδιοκτησία ενός δικαιούχου για ένα χρόνο, και τον επόμενο χρόνο η ίδια έκταση σε άλλον δικαιούχο. «Το ίδιο κομμάτι γης δεν διεκδικήθηκε ποτέ δύο φορές, υποδεικνύοντας ότι κάποιος με συνολική πρόσβαση στα αρχεία ενορχηστρώνει το σχέδιο», σύμφωνα με αξιωματούχους που συμμετείχαν στην έρευνα του POLITICO.
«Αυτό το σχέδιο δεν θα μπορούσε να έχει δημιουργηθεί χωρίς κάποιος στον Οργανισμό να σας πει ποια κομμάτια γης είναι διαθέσιμα σε όλη τη χώρα και να ενορχηστρώσει ότι δεν θα υπάρξει «διπλή κράτηση» στους φερόμενους ιδιοκτήτες της γης», δήλωσε στο POLITICO πρώην στέλεχος του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με οδηγία του ΟΠΕΚΕΠΕ, οι ελεγκτές του δεν ήταν υποχρεωμένοι να ελέγχουν συμβάσεις ή τίτλους ιδιοκτησίας ή να συγκρίνουν δηλώσεις με προηγούμενα έτη.
Σχέδιο σε τρία επίπεδα
Το σχέδιο που είχε στηθεί εντός ΟΠΕΚΕΠΕ, σύμφωνα με αξιωματούχους του Οργανισμού, λειτουργούσε σε τρία επίπεδα: Ο ΟΠΕΚΕΠΕ έδωσε πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τους διαθέσιμους βοσκότοπους στους τεχνικούς συμβούλους του. Οι υπεύθυνοι της απάτης «έκλειναν το μάτι» σε ακατάλληλες αιτήσεις ή εξέδιδαν εγκυκλίους που βοηθούσαν τους δράστες να αποφύγουν την έρευνα, ενώ οι διευθυντές της υπηρεσίας που προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν το σχέδιο αναγκάστηκαν να φύγουν.
«Αυτό δεν θα ήταν δυνατό χωρίς τον συντονισμό κάποιου που έχει πρόσβαση στον χάρτη με τις διαθέσιμες εκτάσεις και τα όσα έχουν ήδη δηλωθεί», είπε ένας αξιωματούχος του υπουργείου Γεωργίας. ΟΠΕΚΕΠΕ
Τα 2/3 των αγροτικών επιδοτήσεων στην Κρήτη
Οι περισσότερες από τις πλαστές καταθέσεις έγιναν από την Κρήτη, η οποία έλαβε τα δύο τρίτα των συνολικών αγροτικών επιδοτήσεων της Ελλάδας από την ΕΕ το 2020, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΠΕΚΕΠΕ. Σε συμβόλαια και νομικά έγγραφα που είδε το POLITICO, άτομα από την Κρήτη ισχυρίζονται ότι κατέχουν γη αλλού — από τη Βόρεια Ελλάδα μέχρι την Πελοπόννησο και τα νησιά.
«Υπάρχουν τόσοι πολλοί αγρότες από την Κρήτη που δηλώνουν γη σε όλη την Ελλάδα, καμία από τις αιτήσεις δεν πέφτει στην ίδια περιοχή και κανείς δεν δηλώνει το ίδιο κομμάτι γης», πρόσθεσε ο αξιωματούχος του υπουργείου Γεωργίας.
Οι αιτούντες έλαβαν κεφάλαια για γη εκτός Ελλάδας σε 34 περιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένης μιας που διεκδίκησε οικόπεδο στη γειτονική Βόρεια Μακεδονία, που δεν βρίσκεται καν στην ΕΕ. «Τους εντοπίσαμε το 2021 και τους ζητήσαμε να επιστρέψουν τα χρήματα», είπε ένας πρώην στέλεχος του ΟΠΕΚΕΠΕ, ο οποίος άφησε την ανωνυμία του λόγω της ευαισθησίας του θέματος. «Αλλά το πρόβλημα στην περιοχή ήταν πολύ ευρύτερο».
Το 2019 δύο ιδιώτες από το Ρέθυμνο της Κρήτης υπέβαλαν αίτηση για επιδότηση μισθωμένης γης στο νησί της Τζιάς για χρήση ως βοσκότοπος. Η αίτησή τους περιλάμβανε ενοικιαζόμενα συμβόλαια τα οποία εντόπιζαν άλλους δύο κατοίκους του Ρεθύμνου ως ιδιοκτήτες. Έλαβαν περίπου 73.000 ευρώ από κονδύλια της ΕΕ. Την επόμενη χρονιά δύο άλλοι Ρεθυμνιώτες παραγωγοί μίσθωσαν την ίδια έκταση στην Τζιά και, σε συμβόλαια που υποβλήθηκαν στον ΟΠΕΚΕΠΕ, η γη φαινόταν να έχει νέους ιδιοκτήτες.
«Οι υποτιθέμενοι εναλλασσόμενοι ιδιοκτήτες των ίδιων τεμαχίων στην Τζιά των Κυκλάδων άλλαξαν τη γη σαν πουκάμισα», αναφέρει έκθεση που κατέθεσε στους εισαγγελείς Ρεθύμνου ο τότε πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ Γρηγόριος Βάρρας. «Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις συνενοχής».
Ένα ελληνικό δικαστήριο καταδίκασε τους απατεώνες του Ρεθύμνου τον Οκτώβριο σε ποινές φυλάκισης από 12 έως 24 μήνες — οι πρώτες μεγάλες καταδίκες για το πλαστό σύστημα βοσκής. Η υπόθεση υποστηρίχθηκε από στοιχεία, που υποβλήθηκαν από την EPPO και στην ακρόαση συμμετείχε Ευρωπαίος εισαγγελέας.
Σε άλλη υπόθεση, που εκδικάζεται στις 19 Φεβρουαρίου, ένας άνδρας από την Κρήτη ισχυρίστηκε ότι ήταν ιδιοκτήτης βοσκοτόπων στον Γράμμο, στη βορειοδυτική Ελλάδα. Ο ιδιώτης, πρώην υπεργολάβος του υπουργείου Γεωργίας, κατηγορείται μαζί με μέλη της οικογένειάς του ότι έλαβε χιλιάδες ευρώ αφού ισχυρίστηκε ότι ενοικίαζε 450 στρέμματα σε ορεινό έδαφος κοντά στα αλβανικά σύνορα.
Το άτομο επέστρεψε την «αχρεωστήτως» καταβληθείσα επιδότηση, ελπίζοντας να γλιτώσει την τιμωρία. Ωστόσο, αυτός και άλλα πέντε μέλη της οικογένειάς του αντιμετωπίζουν κατηγορίες σε βαθμό κακουργήματος. ΟΠΕΚΕΠΕ
Με απολύσεις «πάγωσαν» την υπόθεση
Όσα στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ προσπάθησαν να βάλουν το μαχαίρι στο κόκαλο και να φέρουν στη δικαιοσύνη τους υπεύθυνους, απολύθηκαν. Ο πρώτος πρόεδρος του Οργανισμού που έφερε στο φως της δημοσιότητας το σκάνδαλο με τις αποκλίσεις το 2020, ο Γρηγόρης Βάρρας, απολύθηκε από τον τότε υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης Μάκη Βορίδη και η έρευνα πάγωσε.
Όμως, ο κ. Βορίδης το αρνείται. «Ποτέ δεν είπα τίποτα στον Βάρρα για την έρευνα, ούτε θα μπορούσα να το κάνω, καθώς δεν είχα την εξουσία να το κάνω», είπε στο POLITICO. «Αυτό ασκείται αποκλειστικά από τον πρόεδρο του ΟΠΕΚΕΠΕ».
Να σημειωθεί ότι ο κ. Βάρρας μετά από έρευνα, μπλόκαρε 3.500 ΑΦΜ που συνδέονται με ύποπτες αιτήσεις, ενώ τρεις υποθέσεις στάλθηκαν στους Έλληνες εισαγγελείς. Η EPPO δραστηριοποιήθηκε αργότερα σε αυτήν την έρευνα.
Στο πλαίσιο των επιτόπιων ελέγχων εκείνο το έτος, η Τυχεροπούλου, η ελεγκτής που αποβλήθηκε αργότερα από τη θέση της και υποβιβάστηκε, συνέκρινε δηλώσεις για τα ίδια κομμάτια γης σε διαφορετικά έτη. «Αυτή η μεθοδολογία ελέγχου οδήγησε στην αποκάλυψη ενός εκτεταμένου σχεδίου το οποίο, μέσω ψευδών δηλώσεων ιδιοκτησίας, λάμβανε παράνομα βοήθεια από την ΕΕ», δήλωσε ο Βαγιανός, δικηγόρος της.
Το 2021, παρά την αποτελεσματικότητα της μεθοδολογίας Τυχεροπούλου, ο ΟΠΕΚΕΠΕ έδωσε εντολή στους ελεγκτές του να περιορίσουν τους ελέγχους τους σε ένα μόνο έτος και είπε ότι δεν χρειάζεται να ελέγξουν τους τίτλους ιδιοκτησίας. «Αυτές οι οδηγίες δημιούργησαν την εντύπωση… ότι υπήρχαν αξιωματούχοι εντός της υπηρεσίας που ήταν διατεθειμένοι να παράσχουν μια ομπρέλα προστασίας και κάλυψης για προγράμματα κατάχρησης κονδυλίων της ΕΕ», είπε ο δικηγόρος της Τυχεροπούλου.
Το 2023, ένας άλλος πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ, ο Ευάγγελος Σημανδράκος, μπλόκαρε 6.000 ΑΦΜ που ήταν ύποπτοι για ανακριβείς δηλώσεις. Ο Σημανδράκος δέχθηκε σύντομα επίθεση από τον τότε υπουργό Γεωργίας Λευτέρη Αυγενάκη, ο οποίος εκπροσωπεί μια εκλογική περιφέρεια στην Κρήτη.
Ο Αυγενάκης ζήτησε την παραίτησή του, καταγγέλλοντας προβλήματα με τις πληρωμές του ΟΠΕΚΕΠΕ. Ο Σημανδράκος στην αρχή αρνήθηκε, ισχυριζόμενος ότι η πίεση οφειλόταν στη συνεχιζόμενη έρευνα. Τελικά υπέβαλε την παραίτησή του και αντικαταστάθηκε από τον αναπληρωτή του Κυριάκο Μπαμπασίδη.
Πίεση εκ Βρυξελλών και πρόστιμο 283 εκατ. ευρώ
Καθώς αποκαλύπτονται όλο και περισσότερα στοιχεία για την απάτη, η Ελλάδα δέχεται πιέσεις από τις Βρυξέλλες να την καθαρίσει. «Ωστόσο, η παρεμπόδιση από το υπουργείο Γεωργίας συνεχίζεται».
Τον Μάρτιο του 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέβαλε στην Ελλάδα πρόστιμο 283 εκατομμυρίων ευρώ για κακοδιαχείριση στον ΟΠΕΚΕΠΕ σχετικά με πληρωμές βοήθειας της ΕΕ που έγιναν το 2020, το 2021 και το 2022.
Στη συνέχεια, η Επιτροπή έθεσε τον ΟΠΕΚΕΠΕ σε επιτήρηση για 12 μήνες, επικαλούμενη μια σειρά από ελλείψεις και καθυστερήσεις στη διανομή των κεφαλαίων. «Η έλλειψη επαρκών, αποτελεσματικών και άμεσων διορθωτικών μέτρων μπορεί να οδηγήσει στην ανάκληση της διαπίστευσης του ΟΠΕΚΕΠΕ», αναφέρει η Επιτροπή σε επικριτική επιστολή της προς τις ελληνικές αρχές.
Στις 11 Σεπτεμβρίου, ο σημερινός υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Κώστας Τσιάρας, έθεσε τον ΟΠΕΚΕΠΕ υπό την εποπτεία του υπουργείου του και συμφώνησε σε ένα σχέδιο δράσης με το τμήμα Γεωργίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον καθαρισμό του οργανισμού.
Το τελευταίο κεφάλαιο του δράματος εκτυλίχθηκε μετά την καταδίκη της 4ης Οκτωβρίου των Κρητικών που εμπλέκονται στις αξιώσεις της Τζιάς. Στις 14 Οκτωβρίου, ο πρώην πλέον πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ Κυριάκος Μπαμπασίδης απομάκρυνε αιφνιδιαστικά την κ. Τυχεροπούλου, την επικεφαλής ελεγκτή, η οποία εργάζονταν επί 22 χρόνια στον Οργανισμό και είχε αποκαλύψει πρώτη το σχέδιο απάτης «για λόγους ανικανότητας».
Να σημειωθεί ότι στην κ. Τυχεροπούλου, μπλοκαρίστηκε η πρόσβαση στα αρχεία της και σφραγίστηκε η πόρτα του γραφείου της. Η ίδια έχει κινηθεί νομικά για να ακυρώσει τις αποφάσεις που ελήφθησαν εναντίον της, ενώ η EPPO ζήτησε έκτοτε την απόσπαση της Τυχεροπούλου στο γραφείο της στην Αθήνα ως εμπειρογνώμονας.
Στα τέλη Νοεμβρίου, ο κ. Τσιάρας, αν και δεν έχουν γίνει γνωστές οι λεπτομέρειες, συναντήθηκε με στελέχη της EPPO και στη συνέχεια ζήτησε την παραίτηση του προέδρου του ΟΠΕΚΕΠΕ Μπαμπασίδη.
Αναρτήσεις
