ΣΥΛΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ
Η ΣΚΛΗΡΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΕΣ ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΕΙΣ
Και πρώτα απ' όλα, για να μπουν τα πράγματα σε μια σωστή βάση: δεν έχει κανένα νόημα και καμία πρακτική χρησιμότητα μια γενική μείωση αποδοχών μέσω των συλλογικών συμβάσεων. Ένας κλάδος υψηλής τεχνολογίας, όπως είνα πια οι γραφικές τέχνες, δεν μπορεί να λειτουργήσει, και πολύ περισσότερο να είναι παραγωγικός και ανταγωνιστικός, να εξελίσεται και να ενσωματώνει συνεχώς νέες τεχνολογίες, με κακοπληρωμένους, δυσαρεστημένους και παραπονούμενους, απρόθυμους και ανεκπαίδευτους τεχνίτες.
Αντίθετα, τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή, να ξεπεραστούν προκαταλήψεις, να έρθουν πιο κοντά εργοδότες και μισθωτοί, να επεξεργαστούν από κοινού και με αμοιβαίες δεσμεύσεις ένα άτυπο κοινό σχέδιο επιβίωσης, διατήρησης της απασχόλησης και ανάπτυξης της επιχείρησης προς όφελος και των δύο πλευρών (ενάντια σε παλιομοδίτικες και καταστροφικές λογικές άλλων εποχών, του τύπου "ο θάνατός σου η ζωή μου" που δυστυχώς συνεχίζουν να αναπαράγονται από τα κομματοκρατούμενα σωματεία). Είμαι στην ευχάριστη θέση να διαπιστώνω καθημερινά από συζητήσεις με συναδέλφους ότι αυτό σε πολλές περιπτώσεις γίνεται σήμερα, και αυτό μπορεί να μας κάνει περισσότερο αισιόδοξους για το μέλλον. Άλλωστε είναι γνωστό ότι σήμερα, μιλώντας για τις μικρές επιχειρήσεις ( 97% του κλάδου), το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των εργαζομένων βιοτεχνών διαφέρει ελάχιστα ή καθόλου από αυτό των ειδικευμένων τεχνιτών μας. Αν και όπου υπάρχει ακόμα μια διαφορά, αυτή οφείλεται σε ένα μικρό απόθεμα που έχει δημιουργηθεί σε καλές εποχές, αλλά με δυσανάλογα μεγάλες θυσίες και αβαρίες στην σωματική και ψυχική μας υγεία, στην οικογενειακή μας ζωή κλπ.
Τα παραπάνω όμως δεν σημαίνουν ότι όλα είναι καλά με τις σημερινές Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, καθώς και το ελεγκτικό - νομικό - θεσμικό - δικαστικό καθεστώς που διέπει την εφαρμογή τους. Ειδικά από τις αρχές της δεκαετίας του 90, με την (διακομματική) θεσμοθέτηση του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ) καταργήθηκε κάθε έννοια διαπραγμάτευσης. Αφού έτσι κι αλλοιώς θα αποφάσιζε τελικά για το ύψος των αμοιβών κατά την αυθαίρετη κρίση του και χωρίς καμία δέσμευση κάποιος δικηγόρος-μεσολαβητής, οι μεν εργαζόμενοι προσέρχονταν στις διαπραγματεύσεις με εξωπραγματικά αιτήματα, οι δε εργοδότες αρνούμενοι τα πάντα, χαϊδεύοντας και οι δύο τα αυτιά των μελών τους. Αλλά αυτό δεν είναι το χειρότερο.
Το πιο μεγάλο πρόβλημα, ένα πραγματικό έγκλημα σε βάρος της ανάπτυξης της χώρας, είναι ότι ακολουθώντας την λογική της Εθνικής Συλλογικής Σύμβασης, ο μόνος τρόπος μισθολογικής εξέλιξης που πρόβλέπουν είναι όχι η ίδια η εργασία, αλλά η ηλικία και η αρχαιότητα. Ουσιαστικά, κοιτώντας τα πράγματα από μια χρονική απόσταση, έγινε μια συνειδητή προσπάθεια από το κομματικοσυνδικαλιστικό κατεστημένο της χώρας μας, αυτή η περιβόητη επετηρίδα, που διέλυσε την εκπαίδευση και όλη την δημόσια διοίκηση όχι μόνο να επεκταθεί και στον ιδιωτικό τομέα, αλλά να αποτελέσει την μόνη βάση αμοιβής της εργασίας.
Επιπλέον η δυνατότητα του υπουργού Εργασίας, με αδιαφανείς διαδικασίες, να καθιστά υποχρεωτικές συμβάσεις ή διαιτητικές αποφάσεις στις οποίες συμμετείχαν και συνυπέγραφαν μη αντιπροσωπευτικές ενώσεις και των δύο πλευρών, χειροτέρευσε την κρίση αντιπροσωπευτικότητας και την απαξίωση του συνδικαλιστικού κινήματος της χώρας μας, σε εποχές παρακμής του, όπου πρακτικά η μόνη δραστηριότητα των συνδικαλιστικών ενώσεων ειδικά στον ιδιωτικό τομέα ήταν η αμφιλεγόμενη εξουσία υπογραφής των συμβάσεων. Έτσι εξηγείται και η ακατανόητη κατά τα άλλα συμμαχία των ανώτατων συνδικαλιστικών οργανώσεων (ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ, ΣΕΒ, ΓΣΕΕ) που πέρα από μικροαντιθέσεις ζητούν πρακτικά να μην αλλάξει τίποτα στο σημερινό καθεστώς, αναδεικνύοντας για άλλη μια φορά το μεγάλο πρόβλημα του συνδικαλισμού στην Ελλάδα, όταν οι ανώτατοι υποτίθεται εκπρόσωποι κάθε τάξης και επαγγελματικής ομάδας λειτουργούν όχι σαν τέτοιοι αλλά σαν πολιτικοί κομισάριοι και για ιδιο όφελος, με προκαθορισμένους ρόλους στο πολιτικό σύστημα.
Και επειδή πολλοί τελευταία κατακρίνουν την απορρύθμιση στην αγορά εργασίας, εμείς ο άνθρωποι της πιάτσας βλέπουμε αντίθετα μια υπερρύθμιση (μέσω των συμβάσεων) των πιο μικρών λεπτομερειών όπως οι ειδικότητες, ρυθμίσεις ξεπερασμένες από την εξέλιξη της τεχνολογίας και ανεφάρμοστες στις μικρές επιχειρήσεις όπου όλοι κάνουν όλα. Παρατηρούμε ακόμα μια περαιτέρω σκλήρυνση της αγοράς εργασίας (αποτυχημένη ως προς τα προσδοκώμενα αποτελέσματα) μέσω του καταθλιπτικού όγκου των διευκρινιστικών διοικητικών εγκυκλίων και των καταχρηστικών και ανεύθυνων δικαστικών αποφάσεων, που πετυχαίνουν ακριβώς το αντίθετο: αντί για τη σαφήνεια αφήνουν ένα θολό τοπίο όπου ο καθένας μπορεί να διεκδικήσει και μάλιστα αναδρομικά οτιδήποτε, αρκεί να ακουμπά το οβολό του στους γνωστούς δικηγόρους τηλεστάρ / "υπερασπιστές του λαού". Το αν έτσι δυναμιτίζονται οι εργασιακές σχέσεις και καταστρέφονται υγιείς επιχειρήσεις δεν φαίνεται να απασχολεί κανένα.
Με αυτή την έννοια, οι διάφοροι επώνυμοι που εξεγείρονται κατά των αλλαγών στο εργασιακό στο όνομα των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων, απλά είναι άσχετοι, γιατί τέτοιο πράγμα δεν υπήρξε ποτέ στην Ελλάδα, και εν πάσει περιπτώσει το σύστημα χειροτέρευε συνεχώς τα τελευταία χρόνια στην κατεύθυνση να γίνεται όλο και πιο καταπιεστικό, ανελαστικό και κρατκά καθοδηγούμενο.
Πως όμως απαντά η πολιτεία στα παραπάνω προβλήματα, και κάτω από τις ασφυκτικές πιέσεις της συγκυρίας και της ανάγκης να αλλάξουμε ρότα και να δούμε το αναπτυξιακό πρόβλημα της χώρας με άλλο μάτι? Η μεσοβέζικη λύση που θεσμοθετήθηκε με τον πρόσφατο νόμο της κας ΚΑΤΣΕΛΗ, πρακτικά δεν λύνει κανένα πρόβλημα απλώς μπερδεύει περισσότερο τα πράγματα, χώρια που δημιουργεί αθέμιτο ανταγωνισμό σε βάρος των μικρών επιχειρήσεων με προσωπικό κάτω των 20 ατόμων. Προβλέπω να επανέρχεται για συζήτηση αργά ή γρήγορα, άσχετα αν η δυναμική των γεγονότων τον έχει ήδη ξεπεράσει.
Συμπερασματικά, το πρόβλημα με τις συμβάσεις δεν είναι να πέσουν οριζόντια όλες τις αμοιβές. Είναι να αντιστοιχηθούν αμοιβές με την πραγματική εργασία που προσφέρει ο καθένας, και κυρίως να δίνονται τα κίνητρα στον καθένα να αναπτύξει τις δεξιότητές του, να κάνει παραγωγικότερη και πιο ανταγωνιστική την εργασία του. Η σημερινή λογική των συμβάσεων οδηγεί - στη ανεργία του μεγαλύτερους σε ηλικία τεχνίτες που μένουν χωρίς δουλειά, αφού κανείς εργοδότης δεν πρόκειται να τους προσφέρει τα εξωπραγματικά ποσά που όριζαν υποχρεωτικά οι συμβάσεις με τις τριετίες και τις πολυετίες που προέβλεπαν, και - στην απαξίωση τους νεότερους και πιο εξελίξιμους, αφού βλέπουν ότι οι ικανότητές τους και η προσπάθειά τους δεν βρίσκουν ανταπόκριση και επιβράβευση.
Αν λοιπόν οι κλαδικές συμβάσεις φαίνονται αντιπαραγωγικές και γραφειοκρατικές, και οι εργοστασιακές δεν μπορεί να είναι η γενική λύση στον ελληνικό ωκεανό των επιχειρήσεων με 1-5 εργαζόμενους, ποιά μπορεί να μια λύση που να ανταποκρίνεται στα προβλήματα της εποχής, στις ιδιομορφίες της χώρας, αλλά και στην ανάγκη της μίνιμουμ προστασίας αλλά και εξέλιξης των εργαζομένων? Ισως ένας τύπος ατομικών συμβάσεων με κάποιους τυποποιημένους όρους κοινούς για όλους και με ελάχιστες αμοιβές αυτές που έχουν διαμορφωθεί σε γενικές γραμμές σαν βασικός μισθός στις σημερινές κλαδικές συμβάσεις, με γενναία κίνητρα παραγωγικότητας και συμμετοχή στα κέρδη της επιχείρησης, που προέρχονται από αυτήν.
Κλείνοντας, να σημειώσουμε ότι μας εκπλήσει ευχάριστα η επιμονή τις τεχνοκρατών της τρόικας σε κάποιες αλλαγές κόντρα στο "κοινό αίσθημα" και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα που διαμορφώνουν τα ΜΜΕ. Προφανώς αξιοποιούν την εμπειρία από το εργασιακό καθεστώς που ισχύει στις αναπτυγμένες χώρες της Ευρώπης, όπου αυτές οι αλλαγές που συζητάμε εδώ εν μέσω κραυγών για κάτεργα και γαλέρες, είναι από χρόνια θεσμοθετημένες με συναίνεση, και όπου ως γνωστόν και τα εργασιακά δικαιώματα είναι κατοχυρωμένα, και οι αμοιβές μεγαλύτερες και η ανεργία μικρότερη. Αντί λοιπόν να προσπαθούμε να ανακαλύψουμε πάλι τον τροχό (ή να τον καταργήσουμε, όπως μας συμβουλεύουν κάποιοι) ας αξιοποιήσουμε την εμπειρία των συνεταίρων μας.
(Ο Τάσος Πάλλας είναι πρόεδρος της Ένωσης Ιδιοκτητών Τυπογραφείων & Επιχειρήσεων Γραφικών Τεχνών Αττικής, μέλος του ΔΣ του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Πειραιά (πρώην Αντιπρόεδρος) και μέλος της Comisssion on Marketing & Advertising του Διεθνους Επιμελητηρίου (ICC/WBO, Paris)
Αναρτήσεις
